Chúng ta lại tiếp tục với seri Những sai lầm trong đầu tư nhé. 

Các bạn có thể đọc lại các phần 1 tại đây và phần 2 tại đây. 

 

Hai phần trước đã đi qua 7 sai lầm, bài viết này sẽ đi thêm 5 sai lầm nữa mà những người chưa trải đủ, chưa ở các tình huống thực tế để chiêm nghiệm và rút ra các bài học này. Hi vọng, những chia sẻ này sẽ giúp các bạn tránh được các sai lầm sớm muộn gì cũng mắc phải. 

 

Mặc dù vậy, giữa “knowing” và “being” rất khác nhau, khi rơi vào tình huống rồi mới thấy thấm thía trong khi trước đó mình đọc chỉ cảm giác mơ hồ, gật gù và trôi qua tai. Nếu bạn thực sự muốn tránh, hãy đọc lại và ngẫm nghĩ nhiều lần, hãy thảo luận với những người xung quanh. Chia sẻ chính là cách học và nâng cấp mình tốt nhất. 

 

# 8 -  Thấm thía tầm quan trọng của yếu tố thanh khoản 

Thanh khoản ở đây có nghĩa là muốn bán đổi được sang tiền mặt sẽ đổi được ngay, có tiền mặt để giải ngân khi cần tới. Không biết các bạn thấy thế nào chứ ngày trước LeoX thường rất anti việc để tiền ngồi yên, tức là ko dùng gì tới, không giải ngân được vào việc gì (cho dù là có đang gửi tiết kiệm). Đó là thói quen cũng như mindset của người làm đầu tư, theo kiểu "luôn để tiền phải làm việc cho mình”.  

 

Tuy nhiên, kinh nghiệm và bài học cho LeoX thấy, không được coi nhẹ vấn đề thanh khoản, đặc biệt là giai đoạn cuối chu kỳ. Một số tình huống kiểu như dưới đây khiến bạn hiểu được thanh khoản quan trọng thế nào:  

  • Nếu bạn từng ngồi trên một đống tài sản nhưng lại cảm thấy mình rất nghèo khi có những tình huống phát sinh mà không xoay sở được ra tiền vì tài sản toàn thứ không thể bán ngay được. Tình huống này cho thấy sự cần thiết phải có 1 quỹ dự phòng cho những tình huống bất trắc, hoặc trong phân bổ tài sản cần có sự kết hợp giữa tài sản cố định và tài sản lỏng (dễ thanh khoản). Một doanh nghiệp phá sản thực ra không phải khi nó không có tài sản, mà rất nhiều khi là có tài sản nhưng không dùng được để thanh toán các khoản nợ tới hạn. Một cá nhân mà vay nợ, ôm nhiều bất động sản cũng là tình huống rất dễ gãy thanh khoản khi thị trường đóng băng, lãi suất tăng và khiến người trong cuộc khốn đốn.
  • Vì vấn đề thanh khoản nên cho dù tài sản có rất chất lượng, nhưng vẫn lại rất khó bán. Không phải vì bạn bán giá đắt, nên không có ai muốn mua. Mà vấn đề là dù rất nhiều người muốn mua, nhưng bản thân họ cũng bất lực vì đang bị kẹt thanh khoản.
  • Cùng tình huống đó, nhưng nhìn ở chiều của người mua cũng bứt rứt không kém.  LeoX đã từng ở trong trạng thái này nên rất thấm thía. Là lúc nhìn thấy đầy cơ hội nhưng không thể làm gì vì không xoay chuyển được từ các tài sản “bất động” khác. Cũng bởi LeoX đã từng chủ quan khi nghĩ mình đang nắm những tài sản tốt. Hãy nhớ rằng, trạng thái thanh khoản, khi đã dồi dào sẽ dồi dào toàn thị trường, còn khi đã kẹt, nhìn quanh thấy hầu như ai cũng kẹt. Mà người ta kẹt thì lấy đâu ra tiền mua tài sản của mình, cho dù ngon? Ấy là khi nhìn thấy hàng loạt cơ hội, nhưng không thể xoay ra được tiền. Vì lúc giá tốt không bán, lúc có giá rẻ lấy đâu ra tiền để mua? Không ai gom được hết cơ hội trên thị trường.
  • Tỷ suất lợi nhuận tưởng ngon nhưng lại trở thành mất ngon vì thanh khoản. Tưởng tượng bạn mua một lô đất có giá 10 tỷ, sau đó 1 năm giá lên 15 tỷ. Lãi quá đi. Nhưng các năm sau đó, giá vẫn dậm chân ở 15 tỷ nhưng thanh khoản đóng băng. Muốn bán được phải chiết khấu cao, nhưng thường khi đã có tài sản tốt , thì chẳng ai muốn bán giá rẻ cả. Do đó thường là ôm, nghĩ chắc 1 thời gian nữa bán được, không bán được giá này thì không bán. Và rồi thấm thoắt vài năm đã trôi qua, khoản đầu tư có lợi nhuận 50% trong 1 năm là mức cực tốt, giờ lại thành 50% trong 5 năm, tương đương tính trung bình đơn giản chỉ còn 10%/năm.

Kết lại, đừng coi thường vấn đề thanh khoản, và có lẽ là đừng quá yêu một khoản đầu tư nào. Vì không có bán thì lấy đâu ra tiền mà mua. Cũng đừng sợ phải cầm tiền mặt, vì lúc nhìn thấy cơ hội nhưng không thể xoay ra tiền, ấy là lúc thấy tiếc nuối nhất. Thị trường sẽ có những giai đoạn mà bạn không tìm được cơ hội nào tốt hơn là tiền gửi, nếu tính đến rủi ro thanh khoản và rủi ro mất vốn. 

 

 

#9. Lượng cơ hội nhìn thấy cũng chính là một phép thử của tiềm năng thị trường. 

 

Nếu như X-team thường sử dụng top down approach (nhìn tổng thể từ kinh tế vĩ mô xuống ngành rồi xuống các cơ hội đầu tư), thì đôi khi X-team cũng sử dụng bottom up (nhìn ngược từ cơ hội lên) để đánh giá ngược lại thị trường. 

 

Nhớ cuối năm 2017 khi LeoX tìm cách lọc cơ hội đầu tư, lúc ấy là từ bộ lọc tự xây trên excel thôi chứ không xây dựng xịn xò như bộ lọc trên leox.vn hiện nay. Thị trường đang nóng, hừng hực động lực tìm cơ hội. Ấy mà lọc tới lọc lui, nếu theo tiêu chuẩn của mình, thì kết quả chỉ ra lèo tèo được vài mống cơ hội. 

 

Lúc đấy, LeoX nghĩ:  chắc các tiêu chí mình lọc có vẻ khắt khe quá rồi chăng, nếu chỉnh lỏng ra thì sẽ có nhiều kết quả hơn như ý muốn. Nhưng sau đó LeoX mới hiểu ra rằng, không phải mình nên nới bộ lọc ra, giảm tiêu chuẩn đi để có thêm cơ hội. Mà chính bộ lọc ấy, khi cho ra kết quả vài mống cơ hội, là đang cho mình biết là thị trường ở giai đoạn rủi ro cao và cơ hội thực sự là không có đáng để take. Tức là, lúc ấy nên ngồi cầm tiền mà chờ, chứ đừng cố đi tìm cơ hội nữa. Khi không có, mà cố tìm, há chẳng phải cố vơ bèo vạt tép rồi tự gọi đấy là cơ hội sao. 

 

#10 - Cái bẫy của diversification - đa dạng hoá rủi ro

Như đã từng chia sẻ nhiều lần, trong Nhật ký tự do tài chính phần này LeoX cũng đã đề cập, diversification hay đa dạng hoá rủi ro một thuật ngữ được dùng nhiều, nghe thì cảm giác rất chuyên nghiệp nhưng nói thật là không nhiều người thực sự hiểu bản chất của nó đâu. 

 

Đa phần sẽ hiểu là đa dạng hoá rủi ro có nghĩa là bỏ trứng vào nhiều giỏ, để cái giỏ này vỡ thì còn cái giỏ kia, đại loại là … mua mỗi thứ một ít cho bớt rủi ro. Đấy là cái khái niệm lệch lạc méo mó của đa dạng hoá rủi ro, cũng như những khái niệm lệch lạc nói cho sang mồm như là đầu tư giá trị, các thứ các thứ. 

 

Diversification - đa dạng hoá rủi ro đúng bản chất là làm giảm mức độ tương quan  (correlation) của các tài sản với nhau. Tức là thứ này giảm, thì khả năng thứ kia sẽ tăng để bù đắp lại, và lựa chọn đó đánh đổi bởi lợi nhuận cũng giảm đi so với đầu tư tập trung chứ không phải là một lựa chọn không có cái giá phải đánh đổi đâu. 

 

Tức là đa dạng hoá rủi ro làm giảm bớt mức độ biến động (volatility) của khoản đầu tư, chứ không phải là làm cho rủi ro biến mất. 

 

Thậm chí nếu ngây ngô hiểu là bỏ trứng vào nhiều giỏ, xong rồi mua trái phiếu Nova một ít, Hưng Thịnh một ít, mua mấy căn Cocobay một ít, rồi lại còn đầu cơ thêm ít FLC trên sàn, thì đấy có gọi là đa dạng hoá rủi ro không? Thưa không, ấy là rủi ro khá tập trung vì thường bối cảnh khiến 1 ông lớn này phá sản thì cũng khiến ông kia lao đao. Như vậy, dù đã bỏ trứng vào nhiều giỏ, nhưng bản chất chả khác mấy so với bỏ trứng vào một giỏ cả. 

 

Diversification nên nhìn trên layer phân lớp tài sản, giống như cách Easy đang làm là chọn 3 loại tài sản phổ cập với nhà đầu tư cá nhân nhưng nó là 3 loại tài sản  có mức độ correlated (tương quan) thấp, thậm chí ngược nhau. Ví dụ như lúc cầm tiền tốt (gửi tiết kiệm), thì chứng khoán sẽ khó tốt, lúc cầm vàng tốt, thì chứng khoán thường là rủi ro, lúc chứng khoán tốt thì vàng lại chẳng ăn thua gì. 

 

Ở phân lớp từng tài sản, nếu bạn tư duy một chút, sẽ thấy easy cũng không chọn các doanh nghiệp có cùng nhóm “risk exposure” ví dụ như  dù X-team có đánh giá nhóm KCN triển vọng tốt nhưng không vì thế mà cùng 1 lúc chọn cả LHG, IDC, KBC, … mà cần có sự phân hoá ra ngành nghề khác. 

 

Nhưng nhé, không phải lựa chọn này không có giá đâu, ưu của nó là đạt được sự đều bước về lợi nhuận, ít khi bị lao đao nặng nề.  Nhưng nhược của nó là sẽ có đoạn cái này xấu kéo bớt hiệu quả của cái kia tốt. Nhưng về tổng thể, mối tương quan ngược chiều nhau sẽ giúp “hedge” cho tổng danh mục về rủi ro đắm thuyền. Còn nếu làm tốt, thuận chu kỳ, thì là cái này làm bệ đỡ rủi ro cho cái kia.  

 

LeoX tin là những bạn đã đọc leox.vn lâu sẽ không mấy người còn mơ hồ về khái niệm đa dạng hoá rủi ro theo định nghĩa nông như bỏ trứng vào nhiều giỏ nữa. Trong mọi vấn đề, hãy luôn đặt câu hỏi tại sao, bạn sẽ tìm được bản chất thật sự sau các khái niệm. 

 

Đừng dùng các khái niệm cho “sang”, hãy thực sự hiểu nó. 

 

# 11-  Tham cơ hội 

Một dạng của tham cơ hội chính là sai lầm đánh số #9 LeoX đã nói trên kia. Tức là luôn cảm thấy phải đi tìm cơ hội, thậm chí tìm không ra thì thay đổi tiêu chí tìm kiếm để tìm cho ra. Cảm giác là phải săn lùng tìm kiếm, chứ không muốn thụ động ngồi chờ. Rồi như trò chơi đuổi hình bắt bóng, tưởng bắt được cơ hội, hoá ra lại bắt phải cái bóng của nó. Đơn giản vì mình cũng đã dùng cái bóng của tiêu chuẩn thay vì tiêu chuẩn mà. Nói chung mấy cái bài học này cái nào LeoX cũng thấm rồi thì mới có cái để chia sẻ với các bạn, thấm do bản thân mình có thể từng mắc phải, hoặc do nhận thấy những người xung quanh mắc phải rồi tự đúc rút ra bài học cho mình. Học từ kinh nghiệm của người khác học phí sẽ thấp nhất ấy. 

 

Ah, nhưng còn một dạng khác của tham cơ hội nữa, ấy là muốn có nhiều cơ hội để chọn. LeoX nhận ra điều này khi đọc kết quả survey và có một vài ý tưởng đề xuất là muốn X-team đưa lên nhiều cơ hội hơn để chọn. Ây zà, cân nhắc lại nha các bạn. Cái này hại nhiều hơn là lợi đấy. X-team ở đây để chọn cho bạn, tức là chắt lọc lại, cân lên đặt xuống để chọn cơ mà. Chứ đưa một loạt lên rồi lại để bạn phải chọn lại trong đó nữa thì giảm cái ích lợi rồi. Tưởng tượng bạn thuê một đơn vị tư vấn, xong đơn vị ấy nhiệt tình quá, cho bạn phương án từ A tới Z, thế thì còn gọi gì là tư vấn nữa phải không? 

 

Thực ra thì, trong kết quả survey cũng có nhiều bạn lại nghĩ ngược lại và đánh giá điểm mạnh của X-team là đề xuất những cơ hội tập trung, không quá nhiều, không nhảy nhót loạn xị ngậu nay cổ này mai cổ khác. Thực ra  X-team nghiên cứu một cơ hội cũng mất không ít thời gian và cùng lúc đó để các bạn đọc lại những gì X-team nghiên cứu, để nắm bắt và hiểu đu đủ về một doanh nghiệp cũng mất không ít thời gian, nên việc đưa ra nhiều cơ hội hoặc xoay vòng nhiều giữa các cơ hội thực ra lại có nhược điểm là 

  • (i) Niềm tin của bạn vào khoản đầu tư không bám rễ đủ sâu đủ chắc dễ bị tâm lý 
  • (ii) Càng cover nhiều cổ phiếu theo chiều rộng, thì chiều sâu lại giảm bớt. Nói chung mỗi lựa chọn có một cái giá, không hẳn cứ nhiều hơn sẽ là tốt hơn. 

 

 

#12. Cần mọi thứ rõ ràng mới quyết định 

 

Có một thực tế trong đầu tư là chúng ta không bao giờ có đủ mọi thông tin mình cần ở thời điểm phải ra quyết định cả. Nếu mọi thứ rõ ràng, có nghĩa là lúc đó đã quá trễ rồi, nôm na kiểu kiểu như là tin ra là bán ý. Khi mọi thứ chắc ăn, đó dễ là cái bẫy hơn là cơ hội. Miếng phomai miễn phí chỉ có trong cái bẫy chuột phải không nào? 

 

Chúng ta sẽ luôn cần học cách ra quyết định khi thông tin không đủ rõ ràng. 

 

Thực ra cũng không quá khó đâu. Chủ yếu bằng những cách như: 

  • Xác định các kịch bản, các tình huống có thể xảy ra, nhất là đối với các ẩn số khó có thể đoán. Đừng tự tin mình dự đoán được những thứ bất khả thi. 
  • Mở to mắt quan sát thông qua số liệu và tin tức thay vì cứ mặc định một hướng đi, một phán xét trong đầu mà xa rời thực tế. 
  • Đánh giá yếu tố trọng yếu vs không trọng yếu. Nếu một thứ không trọng yếu tiêu cực thì tác động của nó sẽ không lớn lắm.  
  • Đánh giá xác suất xảy ra thế nào. Ví dụ đầu tư Vietjet mà cứ lo máy bay rơi do bão, hay bà Chủ tịch sắp nghỉ hưu không có ai tiếp quản thì xa xôi quá. 
  • Không biết bạn thế nào chứ X-team thì không định sống chết với một doanh nghiệp cả đời. Như đã viết trong bài viết dẫn dắt tư duy: Tự do tài chính qua câu chuyện Cáo hổ khỉ trâu, túm lại con hổ nào vào giai đoạn mạnh thì khỉ nhảy lên thôi, chứ không nhất thiết ba chìm bảy nổi cùng nó đâu.

 

5 mục trong một bài cũng dài rồi nhỉ. LeoX tạm dừng phần 3 ở đây nhé. Hi vọng bạn sẽ vỡ ra nhiều điều từ seri này. Nếu chưa, không sao, cứ cho nó ở 1 góc nào trong trí nhớ của bạn, lúc nào đó đọc lại bạn sẽ thấy quý.