Phần 1 trong chuỗi bài “Tìm hiểu về trái phiếu” tại leox.vn

--------------------------------------------------------
Lê An muốn kể với các bạn một câu chuyện để chúng ta cùng suy ngẫm:

“Có những phát minh hữu hình thay đổi thị trường tài chính, ví dụ như máy ATM vì nó giảm dòng người đến ngân hàng làm thủ tục và hạn chế được cướp bóc. Nhưng những phát minh vô hình mới là những thứ tạo nên sự hưng phấn và tan vỡ của thị trường tài chính.

Thập niên 80 cũng là giai đoạn mà những hoạt động tài chính diễn ra cực kỳ sôi động, đặc biệt là hoạt động sáp nhập diễn ra ở khắp mọi nơi, với nhiều thương vụ đã áp dụng kỹ thuật “mua lại dựa trên vay nợ” (LBO) thông qua phát hành những loại trái phiếu chất lượng thấp cho nhà đầu tư. Vai diễn Gordon Gekko trong bộ phim kinh điển “Wall Street” đã giúp Michael Douglas dành tượng vàng Oscar năm 1987. Và nhân vật tạo cảm hứng cho nhà làm phim xây dựng hình ảnh Gekko chính là vua trái phiếu rác (junk-bond) Michael Milken - một sói già phố Wall không thể bỏ qua trong giai đoạn lịch sử này.

Michael Milken là người khai phá và thúc đẩy thị trường junk-bond (trái phiếu được phát hành bởi các công ty có xếp hạng tín dụng thấp). Trước đây chỉ có các công ty có xếp hạng tín nhiệm tốt mới có thể phát hành trái phiếu và các nhà đầu tư (NĐT) đều xa lánh junk-bond vì cho rằng chúng quá rủi ro. Tuy nhiên, Milken lại cho rằng thị trường vốn cần được “dân chủ hóa” để những công ty nhỏ cũng có quyền tiếp cận vốn. Ông chào bán junk-bond khắp nước Mỹ với lý giải lợi nhuận kỳ vọng vượt xa rủi ro mà NĐT có thể gặp phải. Thập niên 80s là thời hoàng kim của junk-bond và Milken chiếm tới 1/3 lượng giao dịch của toàn thị trường.

Không thể phủ nhận sự phát triển của thị trường junk-bond đem lại lợi ích lớn trong việc khơi thông nguồn vốn cho các doanh nghiệp nhỏ. Tuy nhiên, điều đáng nói là Michael Milken sử dụng tiền huy động từ trái phiếu rác để thực hiện các vụ thôn tính thù địch (hostile takeover) nhiều công ty và góp phần không nhỏ tạo nên cơn sốt đầu cơ và sự đổ vỡ của thị trường cổ phiếu năm 1987. Đầu cơ bằng tiền của mình thì bình thường, bằng tiền của kẻ khác còn giỏi hơn, nhưng với Milken thì không cần tiền mà vẫn đầu cơ được thì mới là giỏi nhất. Giống như nhiều tay đầu cơ vĩ đại khác, kết thúc của Milken không mấy tốt đẹp khi bị tuyên án 10 năm tù vì tội danh lừa đảo và sử dụng thông tin nội bộ, phải nộp phạt 1 tỷ USD và bị cấm tham gia hoạt động chứng khoán trọn đời. Nhưng sau thời Milken, thị trường trái phiếu rủi ro cao (High yield bond) tiếp tục phát triển rực rỡ đúng với ước mơ “dân chủ hóa” thị trường vốn của ông. Riêng tại thị trường Mỹ, thị trường high yield bond hiện nay ước tính có trị giá khoảng 1,2 nghìn tỷ USD.”

Chắc các bạn đang băn khoăn tại sao Lê An lại mở đầu bài chia sẻ đầu tiên bằng một câu chuyện ở Mỹ cách đây hơn 30 năm như vậy. Có thể hơi lan man một chút, nhưng Lê An kể câu chuyện này để thấy trái phiếu có tác động rất lớn lên thị trường tài chính nói chung. Thêm nữa, trông người lại nghĩ đến ta, Lê An nhận thấy thị trường trái phiếu Việt Nam hiện nay cũng có đôi nét tương đồng với thị trường Mỹ thời Milken. Lê An đính kèm dưới bài viết này là bài báo về quy mô thị trường trái phiếu Việt Nam - quy mô mà Lê An cho rằng cũng không hề nhỏ như là tiêu đề bài báo, để các bạn tham khảo.

 

Mấy ngày qua Lê An đã tư duy rất nhiều về việc nên viết những nội dung gì và sắp xếp các bài viết ra sao. Lê An nghĩ có thể các bạn sẽ cảm thấy nhàm chán nếu bắt đầu lại với những thứ nghe hơi lý thuyết, tuy nhiên đó lại là điều cần thiết vì 2 lý do:

Thứ nhất, mong muốn chung của Lê An và LeoX khi quyết định thực hiện viết chuỗi bài “Tìm hiểu về trái phiếu” là xây dựng một hệ thống kiến thức được sắp xếp theo trình tự rõ ràng và logic, để ai cũng có thể dễ dàng dễ tra cứu và hiểu được, từ đó có thể tạo ra và mang đến lợi ích không chỉ với những người đã tham gia Cộng đồng LeoX mà còn với những người sẽ tham gia.

Thứ hai, Lê An quan sát thấy những khái niệm cơ bản và đơn giản này lại đang bị nhiều bên bán trái phiếu cố tìm cách tạo ra một cách hiểu khác, tránh đi vào bản chất để thuận lợi hơn cho việc bán hàng. Vấn đề minh bạch về thông tin của thị trường trái phiếu đối với NĐT cá nhân không chuyên là một vấn đề mà An sẽ đề cập đến rất nhiều trong các bài viết của mình.

Vì vậy, Lê An nghĩ việc bắt đầu bằng khái niệm cơ bản để hiểu cặn kẽ về Trái phiếu là một việc rất cần thiết. Tuy nhiên để các bạn không bị chán ngán vì phải “thẩm thấu” quá nhiều khái niệm cùng lúc, Lê An sẽ cố gắng viết đơn giản nhất có thể và chỉ đề cập một khái niệm trong một bài viết. Chúng ta sẽ có đâu đó khoảng 30 chủ đề (3 chủ đề/tuần) để các bạn có thể có hiểu biết tương đối đầy đủ về trái phiếu và các sản phẩm trái phiếu mà các công ty chứng khoán, ngân hàng đang bán cho nhà đầu tư (NĐT) cá nhân hiện nay.

 

Khái niệm đầu tiên là định nghĩa của trái phiếu

Vậy trái phiếu là gì? Hiểu một cách đơn giản, trái phiếu là một loại chứng khoán xác nhận nghĩa vụ vay nợ của Bên đi vay (được gọi là “Tổ Chức Phát Hành Trái Phiếu”) và Bên cho vay (được gọi là “Người Sở Hữu Trái Phiếu”). Ngôn ngữ được trình bày có thể hơi phức tạp một chút xíu nhưng các bạn sẽ cần hiểu ngôn ngữ này để đọc các hồ sơ trái phiếu sau này. Như vậy:

 

✅ Khi bạn mua trái phiếu, bạn trở thành NĐT trái phiếu mà theo ngôn ngữ chuyên nghiệp là Người Sở Hữu Trái Phiếu. Vai trò của bạn trong giao dịch là Bên cho vay.

 

✅ Tổ Chức Phát Hành Trái phiếu có thể là (1) chính phủ (ví dụ chính phủ Mỹ, Nhật, Việt Nam…), (2) chính quyền địa phương (ví dụ thành phố Hà Nội, HCM, Hải Phòng…) hoặc (3) doanh nghiệp. Chúng ta sẽ đi sâu vào loại số (3) trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) vì đây là loại sản phẩm đầu tư phổ biến đối với NĐT cá nhân hiện nay và có tác động lớn đến diễn biến của thị trường nợ (như bạn LeoX đã phân tích).

 

✅ Lợi ích của trái phiếu là rất rõ khi giúp doanh nghiệp có thêm công cụ huy động vốn, NĐT có thêm công cụ để đầu tư và nhà nước có công cụ khơi thông nguồn vốn trong dân. Trái phiếu là một loại chứng khoán được pháp luật cho phép tại Việt Nam. Đây là một loại chứng khoán có nhiều rủi ro mà các bạn cần tìm hiểu kĩ trước khi đầu tư.

Khái niệm về trái phiếu nghe đơn giản là vậy nhưng các tư vấn bán hàng đã làm sai bản chất theo kiểu đánh tráo khái niệm như thế nào. Đây là vấn đề mà Lê An sẽ mổ xẻ trong bài viết tới.

Mọi người có câu hỏi có thể post dưới comment để những người có kinh nghiệm có thể giải đáp, những câu hỏi như vậy cũng sẽ có ích lợi với tất cả mọi người. Hi vọng bài viết này đủ rõ ràng, dễ hiểu và có ích với các bạn.

---------------------------------------------

ĐIỂM CẦN GHI NHỚ:

⛳️ Trái phiếu là một loại chứng khoán hợp pháp xác nhận quan hệ vay nợ.

⛳️ Bên cho vay là NĐT trái phiếu = Người Sở Hữu Trái Phiếu.

⛳️ Bên đi vay có thể là chính phủ, chính quyền địa phương hoặc doanh nghiệp = Tổ Chức Phát Hành Trái Phiếu.

⛳️ Trái phiếu khác nhau có rủi ro khác nhau. Lãi suất cao thường đi kèm với rủi ro cao.