Đây là bài viết mang quan điểm cá nhân, nhà đầu tư thận trọng khi tham khảo.
-----------------------------------
Einstein có một câu nói nổi tiếng “Logic sẽ mang bạn từ điểm A đến điểm B. Còn trí tưởng tượng sẽ mang bạn đến bất cứ đâu.” Mình là fan hâm mộ những phát mình vĩ đại của Einstein hay Elon Musk nhưng xin rất cáo lỗi với bậc tiền nhân khi lại diễn đạt méo mó câu châm ngôn của ông trong thế giới tài chính. Vốn dĩ mình không định viết bài này nhưng tuần này thấy có nhiều F0 hỏi mua con gì quá, mình xin có đôi điều suy ngẫm để chia sẻ với các bạn.
Chúng ta đang sống trong một năm đầy lãng mạn khi loại tài sản đầu tư nào cũng tăng giá. Đầu tư đang thật vui, thật dễ 🤩🥳.Thị trường chứng khoán đang tăng trưởng mạnh mẽ. S&P500 đã tăng 50% từ đáy tháng 3 còn Vnindex cũng không kém với đâu đó gần 40% dù cho kinh tế suy giảm chưa từng có.
Chúng ta đang ở trong một thế giới mà sự tưởng tượng chứ không phải logic đang chi phối thị trường. Chúng ta biết kinh tế đang suy giảm nhưng coi việc cổ phiếu tăng giá là bình thường. Chúng ta biết nợ xấu có thể tăng và các ngân hàng đang được giãn trích lập nợ xấu nhưng coi việc cổ phiếu ngân hàng tăng giá là bình thường. Chúng ta biết rất nhiều Công ty, ngành nghề đang không tạo ra hoặc tạo ra ít giá trị hơn bình thường rất nhiều nhưng coi việc giá trị cổ phần sở hữu tăng lên là bình thường. Chúng ta đang sống trong sự bay bổng của mô hình tăng trưởng kiểu logo Nike, của sự hồi phục V shape, của China + 1, của các thành phố mới…Khi yêu mọi thứ đều đẹp, chúng ta sẵn sàng quên đi thực tế để hướng tới tương lai.
Những logic cơ bản dường như không còn đúng và được thay thế bằng logic mới: Sự hưng thịnh từ dòng tiền trợ cấp. Ở một số nước, một điều nghịch lý là người dân đang có vẻ giàu có hơn trong khủng hoảng nhờ vào các khoản trợ cấp làm cho thu nhập khả dụng (disposable income) tăng lên. Lãi suất thấp chưa từng có cộng với có tiền trong tay khiến họ tranh thủ vay tiền để mua nhà. Lượng cung dự án giảm đi do Covid trong khi cầu tăng làm giá bất động sản tăng. Ở một diễn biến khác, việc đầu tư cổ phiếu dễ dàng nhờ các nền tảng số cùng với việc giữ tiền mặt chả tạo ra lợi nhuận gì khiến cho cổ phiếu cũng tăng phi mã. Giá tăng càng tạo động lực để những F0 tiếp tục tham gia. Suy cho cùng nghĩ nhiều, học nhiều làm gì cho phức tạp khi mà mua cái gì chả tăng, còn đắn đo chỉ tổ mất ăn. Công ty không tạo ra lợi nhuận không quan trọng, quan trọng là giá cổ phiếu tăng.
Ngay cả ở các nước tư bản như Mỹ, một tư duy khả phổ biến đang được lưu truyền là việc FED sẽ tiếp tục bơm tiền bảo hộ cho kinh tế, cho doanh nghiệp, cho người lao động đến khi nào kinh tế hồi phục thì thôi. Có vẻ ranh giới giữa kinh tế tư bản và xã hội chủ nghĩa cũng không còn quá lớn. Liệu chúng ta có thể xây dựng một tổ chức trợ cấp để mang lại sự giàu có cho người dân ?
Nghịch lý trên thị trường đang được hợp lý hóa bằng việc khi lãi suất ở mức rất thấp, thậm chí là bằng 0 và tiếp tục hạ nhỏ hơn thì định giá tài sản có thể là vô hạn. Logic việc này giải thích đơn giản như sau: NĐT hạ kỳ vọng lợi nhuận khi lãi suất hạ.
🧐 Lấy ví dụ 1 mô hình quán phở đem lại lợi nhuận kỳ vọng 500 triệu/năm:
◾️ Khi lãi suất ngân hàng là 8%/năm, NĐT A muốn lợi tức 10% để đầu tư thay vì gửi ngân hàng. NĐT A tính toán sẽ sẵn sàng bỏ ra đến 5 tỷ để đầu tư.
◾️ Giờ lãi suất ngân hàng về 2%/năm, lúc này A chỉ yêu cầu lãi suất 4%/năm. Nếu quán phở vẫn mang lại lợi nhuận 500 triệu/ năm, NĐT A có thể bỏ ra tới 12,5 tỷ để đầu tư.
◾️ Nếu lãi suất âm, NĐT A chỉ cần quán phở không lỗ thì bao nhiêu tiền cũng sẵn sàng đầu tư còn hơn mất phí gửi tiền. Chỉ cần business có lợi nhuận, bỏ bao nhiêu tiền ra mua nó vẫn có lợi hơn là gửi tiền.
Tính toán này sẽ đúng khi (1) lãi suất không lên trở lại VÀ (2) quán phở sẽ không lỗ nhiều hơn phí gửi tiền. Bất kỳ 1 trong 2 sự kiện trên nếu xảy ra sẽ làm kế hoạch này phá sản.
Trường hợp (1) sẽ xảy ra khi tiền bơm vào nhiều quá tạo nên lạm phát và đẩy lãi suất lên, lúc này mọi tính toán về định giá sẽ phải tính lại vì chi phí cơ hội là có, không phải cứ business không lỗ là tôi múc còn hơn gửi tiền lãi suất âm.
Trường hợp (2) sẽ xảy ra khi tiền bơm vào không đủ để cứu cho doanh nghiệp sống, lúc này doanh nghiệp phá sản thì bạn mất luôn tiền gốc chứ đừng nói lợi tức.
Vậy câu hỏi khi đầu tư cổ phiếu bây giờ nên là liệu có trường hợp nào sau đây sẽ có thể xảy ra không :
(1) Lãi suất lên trở lại
(2) Doanh nghiệp lỗ nhiều hơn hoặc phá sản
Chúng ta đang không phải ở trong zero sum game, lượng tiền trong nền kinh tế không phải cố định và chuyển từ túi người này sang người kia. Nếu nhiều business phá sản, cả người cho vay và người đi vay (NĐT) đều mất tiền. Tất cả đều có thể lỗ và tổng tài sản xã hội sẽ sụt giảm. “Lần này sẽ khác”, bạn có tin không ? Mượn câu của cụ Warren Buffett để kết bài “Không khó để biết điều gì sẽ xảy ra nhưng rất khó để biết bao giờ nó sẽ xảy ra”. Lịch sử kinh tế cho thấy năm 1720, 1820, 1920 đều có financial bubble rất lớn, 2020 thì cũng có bull market rồi.
