Tài chính phi tập trung (gọi tắt là DeFi) có tiềm năng trở thành động lực để tạo ra một nền kinh tế cởi mở hơn. Tài chính phi tập trung là thuật ngữ để chỉ các dịch vụ như đầu tư, vay,cho vay, giao dịch tài sản dựa trên cơ sở hạ tầng phi tập trung, không giám sát. Blockchain và tiền điện tử đã khơi gợi về cách mà con người có thể tạo ra một nền kinh tế dân chủ hóa ở quy mô toàn cầu,nhưng DeFi mới chính là cách thức để chúng ta đạt được điều đó. 

 

VẤN ĐỀ VỚI TÀI CHÍNH TẬP TRUNG.

Thị trường tài chính thúc đẩy sự giàu có của xã hội bằng cách cung cấp điều kiện về tài chính để ươm mầm những ý tưởng đóng góp giá trị cho xã hội trở thành hiện thực. Mặc dù vậy, vấn đề là nó quá tập trung, hầu hết mọi người không có quyền quyết định về những gì sẽ được hỗ trợ, đồng thời chỉ nhận được một phần nhỏ lợi nhuận từ các dự án nếu nó thành công.

 

Theo một điều tra từ năm 2016, mà mình tin là đến giờ cũng ko thay đổi nhiều: hơn một nửa nguồn vốn đầu tư mạo hiểm toàn cầu được dành cho các startup của Mỹ, thậm chí hầu hết trong số đó nằm ở vài thành phố như San Francisco và New York. Ở Mỹ, 80% tầng lớp trung lưu chỉ sở hữu 7% cổ phần của các công ty (nguồn), các cá nhân ở quốc gia khác thì bị hạn chế quyền tiếp cận thị trường chứng khoán. Tài chính là trung tâm của nền kinh tế toàn cầu, nhưng nó không phải là một hệ thống mở.

 

Khi mọi người đầu tư hoặc tiết kiệm, chúng ta đã chuyển quyền kiểm soát tài sản của mình cho ngân hàng và các tổ chức trung gian khác để các nhà quản lý chuyên nghiệp thay chúng ta làm việc đó. Logic là họ sẽ tạo ra lợi nhuận cao hơn so với khi ta tự làm, và cả 2 đều hưởng lợi từ điều đó.

 

Tuy nhiên, hệ quả là quyền kiểm soát và rủi ro càng bị phụ thuộc nhiều vào hệ thống trung tâm. Sẽ có những rủi ro mà dù những người quản lý quỹ có nhiều năm kinh nghiệm vẫn sẽ vấp phải, ví dụ như bong bóng nhà đất năm 2008. Khi hệ thống trung tâm kiểm soát phần lớn tiền, rủi ro xảy ra tại đây sẽ gây sụp đổ cho toàn hệ thống.

Ngoài ra hệ thống ngân hàng sẽ lấy bớt quyền kiểm soát tiền của bạn khi bạn chấp nhận gửi tiền dưới các khoản tiết kiệm. Ngân hàng sử dụng tiền theo những cách mà hầu hết mọi người ko hiểu, hoặc không công khai. Bạn bị giới hạn khi cần sử dụng số tiền của mình. Trong 1 vài trường hợp, hoạt động kém hiệu quả của ngân hang có thể dẫn đến giá trị của tiền mặt trở về số 0, như ở Venezuela hay Zimbabwe. Khi tiền không phải của bạn thì cũng khó để di chuyển sang các quốc gia khác.

 

PHÂN QUYỀN KHÔNG ĐẦY ĐỦ

Bitcoin được tạo vào năm 2008 như là giải pháp đầu tiên để tạo ra một hệ thống ngang hàng trên toàn cầu mà không cần một tổ chức trung gian. Tuy nhiên, Bitcoin và các loại tiền điện tử ban đầu chỉ mới hoàn thành chức năng phát hành và lưu trữ, chứ chưa thực sự tạo ra các công cụ tài chính.

Hai vấn đề với tiền điện tử là:

- Mặc dù các blockchain được phân cấp ngang hàng, hoạt động dựa trên các thuật toán, nhưng để truy cập vào hệ thống – ví dụ sở hữu tiền điện tử, bạn vẫn cần các sàn giao dịch tập trung được quản lý bởi các công ty.

- Nhiều dự án được quản lý bởi các tổ chức thiếu minh bạch – không công khai sự phát triển của hệ thống. (ví dụ XRP – Ripple Net)

Mặc dù “cuộc cách mạng blockchain” hứa hẹn mở ra sự thịnh vượng về tài chính cho mọi người, nhưng trên thực tế, nó vẫn chỉ phục vụ cho 1 số ít.

 

TÀI CHÍNH PHI TẬP TRUNG

Nhiều công ty fintech và ngân hàng hứa hẹn sẽ cung cấp cho bạn nhiều quyền kiểm soát hơn với tài sản của bạn (ví dụ Timo). Thực tế đây là một lời hứa viển vông vì ngân hàng vẫn quản lý tài sản của bạn – và bạn phải vẫn phải đặt niềm tin vào ngân hàng. Mặc dù nhanh và tiện hơn, nhưng về cơ bản không khác gì ngân hàng cũ.

Chỉ khi nào người dùng có toàn quyền kiểm soát với tài sản của họ, đó mới thực sự là trao quyền. Và Defi đang làm được điều này. Các nền tảng này có hai lợi thế lớn đối với hệ thống cũ:

- Các cá nhân có thể tiếp cận nhiều hình thức đầu tư mới trong khi không cần quan tâm đến bên trung gian nào để quản lý tài sản của mình.

- Tất cả các giao thức đều là mã nguồn mở - tức là về lý thuyết ai cũng có thể xây dựng các sản phẩm tài chính mới và mọi người trên toàn cầu có thể tham gia và đóng góp bằng bất cứ hình thức nào để tạo ra các giá trị mới. Điều này tạo ra sự đổi mới với tốc độ chóng mặt và hiệu ứng mạng khi càng có nhiều người dùng và xây dựng nền tảng.

3 đặc điểm chính của DeFi giúp nó phát triển nhanh hơn là:

- Có tính tương tác: Hệ thống tài chính cũ được kiểm soát bởi những người trung gian, và họ cũng những tiêu chuẩn để hạn chế quyền truy cập dựa trên các yếu tố tùy ý như quốc tịch, thu nhập… Trong khi đó, DeFi không có giới hạn tương tác, bất kể bạn là ai, dù nhiều hay ít đều có thể tương tác với hệ thống ở các mức độ.

- Có thể lập trình: Nghĩa là các giao dịch được kiểm soát bởi hợp đồng thông minh, không phải con người. Hệ thống trở nên an toàn trong 1 phạm vi nào đó.

- Có thể kết hợp: Các sản phẩm DeFi được ví như 1 bộ Lego - mọi thứ có thể kết hợp với nhau theo một cách nào đó, không có sự giới hạn.

Chính sự mở cho cả người phát triển và người sử dụng, hệ sinh thái DeFi đang được coi là lĩnh vực tài chính sáng tạo nhất. Ví dụ, khi có nhiều lại stablecoin (tiền ổn định) trên thị trường, nhu cầu sử dụng các đồng tiền khác nhau dẫn đến giá trị thực tế của chúng bị chênh lệch do cung cầu dù trên lí thuyết tất cả đều có giá là $1. Không cần đến 1 cơ quan nào đứng ra điều tiết, 1 dự án tên là Pickle ra đời (https://pickle.finance/) là 1 cơ chế thúc đẩy người dùng tự cân bằng lại giá trị của các stablecoin.
 

Rất nhiều sản phẩm đã được phát triển trong giai đoạn 2018-2020. Một số tạo ra những thử nghiệm sáng tạo mà hệ thống tài chính truyền thống chưa có, một số thì dựa trên cách hoạt động của hệ thông cũ. Các sản phẩm nổi bật nên được biết đến là:

Các sàn giao dịch phi tập trung: Uniswap, Curve, Kyber, 1inch.

Các stablecoin không có tài sản hỗ trợ: DAI, Ampleforth

Các ứng dụng quản lý quỹ tự động: Balancer

Các ứng dụng đầu tư tự động: Yearn, Value

Thị trường vay/cho vay: Compound, Aave.

Thị trường giao dịch chỉ số phái sinh:DyDx

Bảo hiểm: Nexus

Lottery: Pooltogether ( sổ xố không lỗ - bạn có tin được ko??? )

Cá cược: Augur

 

Mặc dù hiện tại DeFi có giá trị tổng tài sản hơn 13 tỉ $, đây vẫn là một con số khiêm tốn nếu chỉ so với thị trường tiền điện tử chứ chưa nói đến thị trường tài chính truyền thống. DeFi hứa hẹn là lĩnh vực có nhiều tiềm năng để tạo ra 1 thị trường tài chính mới,không chỉ lập trình được mà còn trao quyền lực về người dùng thực sự -những người không chấp nhận quyền kiểm soát tập trung và bất bình đẳng.