Được chị Leox chọn mặt gửi vàng làm mod của group mặc dù chưa hề quen biết, hôm nay em xin phép múa rìu qua mắt thợ đóng góp một chút kiến thức (còn rất hạn hẹp) của mình. Mong cả nhà không chê cười ạ.
Mấy hôm nay đọc bài về vụ vỡ trận ở Cocobay, một đứa chưa có chút kinh nghiệm gì về đầu tư như em thật sự ngỡ ngàng. Cocobay là một dự án bđs cực khủng, thu hút sự đầu tư của toàn người giàu, nhiều tiền, những người mà em hay gọi đùa là “đầu toàn sạn”.
Em cứ tưởng những người đã có cả chục tỉ, trăm tỉ như thế, đã kinh qua đủ chuyện trên đời như thế thì đâu có dễ bị dụ khị, xỏ mũi bởi những lời đường mật của sale, những câu catch phrase ngon ngọt của anh cầu thủ nổi tiếng thế giới, những con số % hừng hực hấp dẫn kia?
Ấy thế mà ngay cả những người sừng sỏ như họ cũng đánh giá nhầm tiềm năng của dự án này, rồi rơi vào rọ, rồi có ngày khóc dở mếu dở như hôm nay. Vậy mới biết kiến thức, tư duy và lý trí là những thứ không phải cứ nhiều tuổi, nhiều tiền, nhiều kinh nghiệm mà có được. Vậy mới biết việc học không bao giờ là đủ, đặc biệt là trong bối cảnh nhiễu loạn thông tin, vàng thau lẫn lộn, cò nhiều hơn kiến như bây giờ.
Liên quan đến chủ đề đọc hiểu và đánh giá thông tin, em xin phép chia sẻ với cả nhà 3 câu hỏi mà chúng ta cần hỏi khi đọc được bất kỳ thông tin nào. Đây là kiến thức mà em học được từ khóa học về Media Literacy (online, hoàn toàn miễn phí ạ)
1. Ai viết thông tin này?
Tất cả mọi thông tin bạn đọc được đều do ai đó viết ra. Người đó là ai? Họ có đáng tin cậy không? Họ có chuyên môn về lĩnh vực mà họ đang viết về không? Họ có đủ kiến thức và kinh nghiệm để đưa ra những thông tin, nhận định chính xác không?
Ví dụ nếu bạn muốn học về đầu tư thì cần đi tìm những chuyên gia về đầu tư, những người đã đạt được thành công trong lĩnh vực đầu tư để đọc. Người viết báo là nhà báo, không phải là nhà đầu tư, đừng nghe họ. Người bán hàng là người bán hàng, không phải là nhà đầu tư, đừng nghe họ. Người bán khóa học online/ youtuber chưa chắc đã là nhà đầu tư thành công, đừng nghe họ. Hoặc nghe nhưng nghe bằng nửa tai và nghe có chọn lọc thôi.
Chị Leox là nhà đầu tư đã đạt tự do tài chính. Hãy nghe chị Leox
2. Họ viết thông tin này với mục đích gì?
Bất kỳ bài viết nào cũng đều có mục đích riêng của nó. Chị Leox viết blog vì muốn chia sẻ kiến thức với mọi người và xây dựng network các nhà đầu tư có tư duy giống mình để chia sẻ cơ hội cho nhau. Nhà báo viết bài hoặc là vì có ai đó (công ty nào đó) trả tiền cho họ viết, hoặc là vì … cần được nhận lương nên viết. Sale viết là để thuyết phục bạn xuống tiền cho họ (hiển nhiên rồi).
Mục đích, động cơ của người viết giống như cái la bàn, sẽ định hướng toàn bộ nội dung của bài viết đó. Phụ thuộc vào mục đích, người viết sẽ chọn 1 số thông tin và bỏ đi 1 số thông tin khác, chọn những tính từ tiêu cực hoặc tích cực để miêu tả 1 sự việc theo hướng mà họ muốn. Nói cách khác, cùng 1 fact đó nhưng họ sẽ lồng opinion của bản thân (hoặc ông chủ/ người trả tiền cho họ) vào bài viết để hướng bạn tin vào 1 điều mà họ muốn bạn tin.
Cần phải hiểu rõ mục đích, động cơ của người viết thì mới nhận định được mức độ tin cậy của thông tin. Khi đọc thông tin, bạn cần luôn nhớ rằng người viết đang muốn bạn tin vào điều gì? Vì sao họ lại muốn bạn tin vào điều đó? Liệu khi viết họ có thực sự vô tư, công tâm, không có động cơ cá nhân (unbiased) nào trong đó không?
3. Những thông tin đó có kiểm chứng được không?
Như nói ở trên, có 1 sự khác biệt rất lớn giữa fact và opinions nhưng khi viết/ đọc thì 2 loại thông tin này rất dễ bị lẫn lộn. Nguyên tắc chung là chỉ có fact mới kiểm chứng được, còn opinions thì không. Vì thế, khi đọc thông tin chúng ta cần luôn cố gắng phân biệt rạch ròi đâu là fact, đâu là opinion. Khi đã tìm ra đâu là fact rồi thì cần đi kiểm chứng với các nguồn tin cậy khác xem fact đó có đúng thật không?
Ví dụ vụ Alibaba ấy cả nhà, nếu những người đổ tiền vào mua đất phân lô của Alibaba chịu kiểm chứng thông tin bằng cách đến một nguồn tin cậy (địa chính xã) hỏi xem dự án mà mình mua có đủ pháp lý không, có được bán không thì chắc không đến nỗi như bây giờ?
Dĩ nhiên nói thì bao giờ cũng dễ hơn là làm hihi. Nhưng mà em hy vọng 3 cái gạch đầu dòng trên cũng phần nào giúp định hướng cho mọi người suy nghĩ kỹ càng, tỉnh táo, critical hơn khi đọc thông tin, đặc biệt là thông tin về đầu tư ạ. Đồng tiền gắn liền khúc ruột mà.
